Περί παρκομέτρων ο λόγος!

Του Δικηγόρου Τάσου Γκανάτσιου

Αρνητική εντύπωση  προκάλεσε η προ ημερών  κατά πλειοψηφία απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης να επεκτείνει τη λειτουργία του Συστήματος Ηλεκτρονικής Ελεγχόμενης Στάθμευσης, τα γνωστά παρκόμετρα, σε επιπλέον 214 θέσεις πέραν των 521 υφισταμένων θέσεων.

Δυστυχώς σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία για όλους, όπου το ζητούμενο θα έπρεπε να είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ελάφρυνση του δημότη από πάσης φύσεως φόρους, τέλη, χαράτσια και επιβαρύνσεις, η δημοτική αρχή εντελώς αυθαίρετα και παράνομα και με μοναδικό σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους εις βάρος των δημοτών και μάλιστα χωρίς την παραμικρή, έστω για τα προσχήματα ανταποδοτικότητα της παροχής. Από ολόκληρη την εισήγηση της Δ/νσης της Δημοτικής Αστυνομίας, της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής αλλά και της ίδιας της υπ’ αριθμ. 316/2013 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης, απουσιάζουν οι λέξεις «ωφέλεια» για το δημότη, «ανταποδοτικότητα» του τέλους, «προφανής ωφέλεια για το δημότη». Αντιθέτως ολόκληρο το κείμενο της εισηγητικής προς το Δημοτικό Συμβούλιο εκθέσεως, θέσεις τις οποίες κατά πλειοψηφία αποδέχθηκε το Δημοτικό Συμβούλιο Κοζάνης, διαπνέεται από την αγωνία αύξησης των εσόδων από τα «παρκόμετρα» και στη βελτίωση των οικονομικών στοιχείων του μέτρου της ελεγχόμενης στάθμευσης.  Δηλαδή το νόμιμο και Συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμα του δημότη στην ελεύθερη χρήση των κοινοχρήστων χώρων, μετατρέπεται από το Δήμο Κοζάνης σε εμπορικό αντικείμενο, άνευ ανταποδοτικής ωφέλειας προς το δημότη.

 Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία το Σύστημα Ελεγχόμενης Στάθμευσης αποτελεί καθαρά ανταποδοτικό τέλος. Κατά τα παγίως γενόμενα δεκτά τόσο στη Νομολογία όσο και στη δημοσιονομική θεωρία, το ανταποδοτικό τέλος διακρίνεται από το φόρο κατά το ότι αποτελεί μεν και αυτό, όπως ο φόρος, αναγκαστική οικονομική παροχή, καταβάλλεται όμως, έναντι ειδικής αντιπαροχής, δηλαδή έναντι ειδικής παρεχόμενης δημόσιας υπηρεσίας, κατά την οποία μάλιστα τελεί σε σχέση αντιστοιχίας, καθώς αποσκοπεί στην κάλυψη του κόστους παροχής της.  Εξάλλου, από τα άνω άρθρα 1 του αν.ν. 170/1967, του ν. 1416/1984 και 4 του 1900/1990, προκύπτει ότι αφορά τέλη σταθμεύσεως που είναι απολύτως αναγκαία για την κάλυψη δαπανών των δήμων ή κοινοτήτων διατιθεμένων “αποκλειστικά για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών του δήμου ή της κοινότητας” και εντός των πλαισίων των σχετικών ως άνω αναφερομένων αρμοδιοτήτων των δήμων και κοινοτήτων κατά τον ΔΚΚ. Δηλαδή, σε απλά ελληνικά, στους περισσότερους δρόμους της Κοζάνης, όπου εφαρμόζεται τόσα χρόνια το σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν τουλάχιστον λακκούβες, αφού ανταποδοτικά τα έσοδα από τα παρκόμετρα θα έπρεπε εξ’ ολοκλήρου να διαθέτονται για την βελτίωση των συνθηκών των οδών.

Κατά τον Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (ΔΚΚ) μεταξύ των αρμοδιοτήτων των δήμων περιλαμβάνεται και αυτή της κατασκευής, συντηρήσεως και λειτουργίας έργων δημοτικής και κοινοτικής οδοποιίας, και αυτή της ρυθμίσεως της κυκλοφορίας, του καθορισμού των πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, ο προσδιορισμός και η λειτουργία των χώρων σταθμεύσεως οχημάτων, και η τοποθέτηση πινακίδων (αρ. 24 περ. α, 1 και ιδ). Κατά το δε άρθρο 37 του αυτού π.διατ/τος, “1. Το δημοτικό και το Κοινοτικό συμβούλιο μπορεί να εκδίδει τοπικές κανονιστικές αποφάσεις με τις οποίες : α) …… β) Ρυθμίζονται θέματα κυκλοφορίας …

Περαιτέρω, κατά την έννοια των άνω διατάξεων, με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (αρ. 34) ορίζονται με συστηματικότητα και πληρότητα οι περιπτώσεις επιτρεπομένης και μη επιτρεπομένης στάσεως ή σταθμεύσεως των οχημάτων, με κριτήρια την λειτουργικότητα των οδών και την εν γένει εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντοςαπό την σωστή χρήση των σχετικών κοινοχρήστων χώρων. Επομένως, αφού με τον ΚΟΚ ρυθμίσθηκαν εξαντλητικώς οι περιπτώσεις επιτρεπομένης ή μη σταθμεύσεως, ο φορεύς της τοπικής αυτοδιοικήσεως, πολιτική έκφραση της τοπικής κοινωνίας και συνάμα οργανισμός δημοσίου δικαίου που ανάγεται στον λαό (αρ. 1 παρ. 3 του Συντάγματος) και που υπέχει την υποχρέωση του αρ. 25 παρ. 2 του Συντάγματος (περί προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων για την πραγμάτωση της κανονικής προόδου εν ελευθερία και δικαιοσύνη), κατ’ αρχή δεν δικαιούται, ιδίως για ταμειακούς και μόνον ή για ταμειακούς κυρίως λόγους, να επιβάλει σε κοινόχρηστους χώρους στους οποίους κατά τον ΚΟΚ επιτρέπεται η στάθμευση πρόσθετους έναντι των προβλεπομένων υπό του ΚΟΚ περιορισμούς στην κατ’ αρ. 5 του Συντάγματος προσωπική ελευθερία κινήσεως, όπως είναι τα τέλη για στάθμευση οχημάτων. Η προβλεφθείσα από τα άνω άρθρα 1 του αν.ν. 170/1967, του ν. 1416/1984 και 4 του 1900/1990 εξαίρεσις, αφορά τέλη σταθμεύσεως που είναι απολύτως αναγκαία για την κάλυψη δαπανών των δήμων ή κοινοτήτων διατιθεμένων “αποκλειστικά για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών του δήμου ή της κοινότητας” και εντός των πλαισίων των σχετικών ως άνω αναφερομένων αρμοδιοτήτων των δήμων και κοινοτήτων κατά τον ΔΚΚ. Κατά συνέπεια, της σχετικής περί επιβολής τελών σταθμεύσεως αποφάσεως του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου πρέπει να προηγείται μελέτη και σχετική αιτιολόγηση από της απόψεως του κόστους των δαπανών που απαιτούνται “αποκλειστικά για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών του δήμου ή της κοινότητας”, όπως δαπάνη για αγορά και τοποθέτηση πινακίδων στις οδούς, για εκτέλεση απολύτως συγκεκριμένων και σαφώς προσδιορισμένων εκ των προτέρων έργων κατασκευής, συντηρήσεως και λειτουργίας δημοτικών ή κοινοτικών οδών, για τον προσδιορισμό και τη λειτουργία ειδικών χώρων σταθμεύσεως οχημάτων κατ’ αρχήν δηλαδή όχι σε κοινόχρηστες οδούς, κ.ο.κ..

Επειδή περαιτέρω κατά τις άνω διατάξεις είναι αυτονόητο ότι οι δαπάνες “για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών του δήμου ή της κοινότητας” (ένεκα των οποίων καθίσταται αναγκαία η επιβολή τελών σταθμεύσεως), δεν επιτρέπεται, αν αφορούν μόνο ή κυρίως αυτό τούτο το κόστος προσδιορισμού και λειτουργίας χώρων σταθμεύσεως οχημάτων, στους οποίους χώρους κατά τον ΚΟΚ ούτως ή άλλως θα επιτρεπόταν η στάθμευση και στους οποίους χώρους αποφασίζεται να επιβάλλονται τέλη σταθμεύσεως, αφού κάτι τέτοιο όχι μόνο θα ισοδυναμούσε προς έναν φαύλο κύκλο που δεν είναι δυνατόν να τον θέλησε ο νομοθέτης (επιπλέον δημοτικά ή κοινοτικά τέλη για την κάλυψη δαπάνης προξενουμένης από την απόφαση για επιβολή τους), αλλά κυρίως θα ισοδυναμούσε με πώληση στους πολίτες ιδίων αυτών δικαιωμάτων. Δηλαδή, θα ισοδυναμούσε με πώληση στους πολίτες, ως εάν ήσαν ξένοι στον ίδιο τους τον τόπο, της συνήθους χρήσεως κοινοχρήστων χώρων, στην οποία όμως οι πολίτες έχουν δικαίωμα κατά τον ΚΟΚ αλλά και ως πολίτες αυτής της χώρας εκ του Συντάγματος, εφ’ όσον δεν παραβιάζουν δικαιώματα των άλλων, δεν παρακωλύουν άλλους ουσιωδώς από την αυτή χρήση του κοινοχρήστου πράγματος, ούτε παραβλάπτουν κάποιο δημόσιο ή κοινωνικό συμφέρον (αρ. 5 του Συντάγματος, πρβλ. δε και αρ. 24 παρ. 2 αυτού: “η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στην ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα …. των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης”, όπου, στους καλυτέρους δυνατούς όσους διαβιώσεως περιλαμβάνεται βεβαίως η ακώλυτος και αδάπανος χρήσις των κοινοχρήστων χώρων). Η όλως εξαιρετική πρόβλεψη επιβολής τελών σταθμεύσεως οχημάτων στους κινουμένους με οχήματα στις οδούς, κατ’ αρ. 1 του αν.ν. 170/1967, όπως τελικώς αντικαταστάθηκε με το άνω αρ. 4 του ν.1900/1990, πρέπει να ερμηνεύεται σε συνδυασμό προς το αρ. 34 του ΚΟΚ και τα δικαιώματα που αυτό παρέχει, στα πλαίσια του αρθρου 5 το και 24 παρ. 2 του Συντάγματος: δηλαδή, η εξαίρεσις αυτή αφορά σε ειδικούς κοινοχρήστους χώρους σταθμεύσεως οχημάτων, εκτός των κατά τον ΚΟΚ επιτρεπομένων θέσεων σταθμεύσεως στις οδούς, το κόστος για την λειτουργία των οποίων ειδικών χώρων, καθώς και το κόστος άλλων δημοτικών ή κοινοτικών έργων οδοποιίας, δύναται να καλυφθεί και με τέλη σταθμεύσεως.

Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς : Το νόμιμο δικαίωμα του πολίτη της ελεύθερης χρήσης κοινοχρήστων χώρων μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο επιχείρησης κέρδους ; Η απάντηση είναι σαφέστατα όχι. Κι όμως, η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης για επέκταση του Συστήματος Ηλεκτρονικά Ελεγχόμενης Στάθμευσης, με τον τρόπο που λήφθηκε, χωρίς καμιά απολύτως μελέτη, όπως ορίζει η κείμενη νομοθεσία, χωρίς τη σαφή ανταποδοτική λειτουργία του μέτρου, χωρίς την επαρκή αιτιολόγηση της επέκτασης του μέτρου, εκεί ακριβώς καταλήγει   στην  ανεπίτρεπτη κερδοσκοπία με εκμετάλλευση και πώληση του “νομίμου” στους πολίτες της Κοζάνης με τον περιορισμό της ελεύθερης κίνησης των πολιτών για καθαρά εισπρακτικούς σκοπούς με καταβολή τέλους για την ελεύθερη και ακώλυτη χρήση κοινόχρηστων χώρων. Είναι ανεπίτρεπτο και απαράδεκτο η μισή σχεδόν δημοτική αστυνομία του δήμου να ενεργεί καθαρά και μόνο για εισπρακτικούς λόγους. Με άλλα λόγια, η υπηρεσία της Δημοτικής Αστυνομίας, αντί να περιφρουρεί την ασφάλεια των δημοτών, τη νομιμότητα των κέντρων υγειονομικού ενδιαφέροντος, το παρεμπόριο  (άλλο μεγάλο θέμα !!!), να διενεργεί ελέγχους, να φροντίζει την εύρυθμη κυκλοφορία των οχημάτων, την τήρηση των αστυνομικών διατάξεων, μετατρέπεται σε φοροεισπράκτορα, και μάλιστα σε εισπράκτορα ενός φόρου παντελώς παράνομου και αντισυνταγματικού.

Με την υπ’αριθμόν 1934/2008 απόφασή του Σ.τ.Ε. σε Ολομέλεια νομολογήθηκε ότι <<… Επειδή το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος επιβάλλει στο νομοθέτη κοινό και κανονιστικό, καθώς και στη Διοίκηση την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ενόψει της συνταγματικής αυτής διατάξεως ερμηνευόμενες, οι μνημονευμένες διατάξεις του άρθρου 24 (παρ. 1 εδ. ια) και του άρθρου 36 του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα έχουν την έννοια ότι οι χώροι σταθμεύσεως των αυτοκινήτων στις πόλεις δεν καθορίζονται τυχαίως ή με κριτήριο την απόληψη ανταλλαγμάτων από την παραχώρηση της χρήσεως αλλά βάσει ειδικής κυκλοφοριακής και περιβαλλοντικής μελέτης, η οποία λαμβάνει υπόψη τις διατάξεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, τον κυκλοφοριακό φόρτο στη συγκεκριμένη περιοχή και οδό, το πλάτος της τελευταίας, τις ανάγκες σταθμεύσεως αυτοκινήτων, την οικιστική διαμόρφωση και τα τυχόν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και άλλα ανάλογα κριτήρια, ώστε ο καθορισμός και η κατανομή των θέσεων σταθμεύσεως αυτοκινήτων να γίνεται κατά τρόπο ορθολογικό, και από την άποψη της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και από την άποψη της προστασίας, κατά το δυνατόν, του περιβάλλοντος, το οποίον επηρεάζεται από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων και συνεκδοχικώς από τον αριθμό, τη θέση και γενικώς τη λειτουργία των χώρων σταθμεύσεως. Αλήθεια βάσει ποιας μελέτης αποφασίσθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Κοζάνης η επέκταση του μέτρου της Ηλεκτρονικά Ελεγχόμενης Στάθμευσης ; Ποία υπηρεσία προσφέρει ο Δήμος, παρά μόνον την οικονομική εκμετάλλευση του αυτονοήτου της ελεύθερης χρήσης του κοινοχρήστου χώρου, ήτοι της χρήσεως επιτρεπομένων βάσει του ΚΟΚ θέσεων σταθμεύσεως ; Ο χαρακτήρας της επέκτασης του συστήματος είναι αμιγώς εισπρακτικός, στερούμενος παντελώς ανταποδοτικών χαρακτηριστικών, η δε απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης τυγχάνει παντελώς παράνομη και αυθαίρετη και επομένως ακυρωτέα.

Αυτά τα ολίγα, όσον αφορά την πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης να επεκτείνει αυθαίρετα τη Λειτουργία του Συστήματος Ηλεκτρονικά Ελεγχόμενης Στάθμευσης, απόφαση την οποία για λόγους νομιμότητας το Δημοτικό Συμβούλιο θα πρέπει να επανεξετάσει και να ανακαλέσει.

Όσον αφορά γενικότερα το όλο Σύστημα Λειτουργίας Ηλεκτρονικά Ελεγχόμενης Στάθμευσης που εφαρμόζει εδώ και πολλά χρόνια ο Δήμος Κοζάνης, κατά την ταπεινή άποψη του γράφοντος, είναι νομικά έωλο, αφού περιορίζει υπέρμετρα και θίγει την σφαίρα του έννομου αγαθού της ελεύθερης κυκλοφορίας του ατόμου και της ελεύθερης και ακώλυτης χρήσης των κοινοχρήστων χώρων, προσβάλει την προσωπικότητα των δημοτών και την ελεύθερη ανάπτυξη αυτής όπως αυτή προσδιορίζεται από τις διατάξεις του ΑΚ, είναι δε υπερμέτρως επαχθής σε σχέση με το σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί.  Οποιαδήποτε απαγόρευση σταθμεύσεως ή έστω και περιορισμός του δικαιώματός μας με επιβολή τέλους, πλήττει κατάφωρα το δικαίωμα της ελεύθερης κίνησης των πολιτών και της ελεύθερης και ακώλυτης χρήσης των κοινοχρήστων χώρων και κάποια στιγμή, η νομιμότητα ή μη του μέτρου, όπως εφαρμόζεται στο Δήμο Κοζάνης  θα πρέπει να κριθεί δικαστικώς.